Sputnjik 2 nastao je za manje od mesec dana, kao „brzi odgovor“ na globalni odjek Sputnjika 1. U tehničkom smislu, bio je to skok: sa 83 kilograma prve kugle prešlo se na oko pola tone letelice sa biosistemom. U užurbanom roku timovi su ugradili pressurizovanu kabinu, sisteme za dotok kiseonika i apsorpciju ugljen-dioksida, pojilicu i hranu u obliku gela, kao i primitivne biosenzore za merenje pulsa i disanja. Telemetrija je prenosila podatke o vitalnim parametrima i temperaturi kabine, ranim „health“ metrikama misije kakve danas uzimamo zdravo za gotovo.
Sputnjik 2 kao prvi integrisan svemirski sistem
Za tech zajednicu ovde leži ključna tačka: Sputnjik 2 je bio prva demonstracija integrisanog „human (animal) in the loop“ svemirskog sistema. Zahtevao je orkestraciju elektronike, mehanike, hemije (regeneracija vazduha), softverske logike automata i operativnih procedura sa Zemlje. Današnjim rečnikom, to je bio rani „systems engineering“ sa jasnim „mission objectives“ i merenim „KPIs“ (telemetrija), ali i sa ozbiljnim „unknown unknowns“.
Tragična strana misije je poznata, a let nije bio planiran kao povratni. Uslovi termalne kontrole pokazali su se nedovoljnim; nakon početnog faznog grejanja kabine i stresa pri lansiranju, Lajka je uginula ubrzo po ulasku u orbitu, najverovatnije usled pregrevanja i stresa, umesto planiranih nekoliko dana života. Ostatak letelice ostao je na nebu mesecima i sagoreo u atmosferi u proleće 1958. godine. Tehnički nauk je bio otrežnjujući: termalna arhitektura, redundansa i realistična testiranja u „hardware-in-the-loop“ režimu nisu zamena jedni drugima — potrebni su svi.
Zašto je ovo i danas relevantno? Prvo, Sputnjik 2 nam je dao početne biomedicinske podatke o letu u bestežinskom stanju, temelje za posade Vostok i kasnije Mercury. Drugo, telemetrija i daljinsko praćenje vitalnih sistema evoluirali su u standarde „real-time ops“ koje danas koristimo u svemu, od svemirskih misija do IoT flotâ i podatkovnih centara. Treće, misija je postavila granice: nema „fast track“ puta oko fizike i etike. I u 2025. to važi — bilo da dizajniramo svemirske kapsule, humanoidne robote ili generativne AI servise u produkciji.
